Νόρμαν Μέιλερ - Το κάστρο στο Δάσος (εκδόσεις Καστανιώτη)

Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία της οικογένειας ενός νεαρού, από τη γέννηση του πατέρα του μέχρι που ο νεαρός ενηλικιώνεται. Ασχολείται με τον πατέρα, τις τρεις συζύγους του, όλα τα αδέρφια του νεαρού και τον ίδιο το νεαρό. Από αυτήν την άποψη μοιάζει με άλλα βιβλία που έχουν σαν θέμα μία οικογένεια.

Έχει όμως δύο ιδιαιτερότητες. Πρώτον, ο νεαρός είναι ο Αδόλφος Χίτλερ. Δεύτερον, ο αφηγητής είναι ένας δαίμονας με αποστολή να διαμορφώσει το χαρακτήρα του Αδόλφου τόσο επηρεάζοντας καταστάσεις γύρω του όσο και με απευθείας επεμβάσεις σ' αυτόν μέσω ονείρων, εμφύτευσης έμμονων ιδεών, κλπ.

Η αφήγηση κατά το μεγαλύτερο μέρος είναι απολαυστική. Οι ήρωες είναι ολοζώντανοι κι οι χαρακτήρες τους αληθοφανείς. Οι διάλογοι και τα γεγονότα έχουν τόση πειστικότητα σαν να είχαν στ' αλήθεια συμβεί κι ο συγγραφέας να ήταν εκεί όταν συνέβαιναν. Φανταστικά συμβάντα δένουν τέλεια με πραγματικά συμβάντα της ζωής του Αδόλφου και της οικογένειάς του.

Η παρουσίαση του τρόπου με τον οποίο πλάθεται σιγά σιγά ο χαρακτήρας του Αδόλφου είναι αριστουργηματική. Ο δαίμονας δεν είναι παντοδύναμος και πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός στα μέσα επιρροής που χρησιμοποιεί. Αν είναι απότομος μπορεί ο Αδόλφος να γίνει πολύ ασταθής χαρακτήρας και να μην φανεί αντάξιος των προσδοκιών που έχουν γι' αυτόν ο αφηγητής και το αφεντικό του, ο αποκαλούμενος Μαέστρος. Έτσι τελικά ένα μεγάλο πλήθος γεγονότων, φαινομενικά συνηθισμένων, τα οποία προκαλεί ο αφηγητής δίνουν από μία μικρή ώθηση στον Αδόλφο. Καταλήγεις έτσι στο συμπέρασμα ότι το να προκύψει ένα τέτοιο τέρας είναι αποτέλεσμα πολύ σπάνιων συγκυριών κι όχι αποτέλεσμα επέμβασης υπερφυσικών δυνάμεων.

Ο δαίμονας πρέπει επίσης να είναι πολύ προσεκτικός ώστε να μην τραβήξει την προσοχή των αγγέλων. Η παρουσίαση του αέναου πολέμου δαιμόνων και αγγέλων να επηρεάσουν τους ανθρώπους προς το κακό ή το καλό αντίστοιχα είναι το δεύτερο δυνατό σημείο του βιβλίου. Με πάρα πολύ χιούμορ ο συγγραφέας παίζει με τις πεποιθήσεις των ανθρώπων για το υπερφυσικό χωρίς να τις διακωμωδεί με φτηνό τρόπο.

Νομίζω ότι όλο το βιβλίο είναι ένα αφηγηματικό παιχνίδι, μία προσπάθεια του συγγραφέα να γράψει ένα μυθιστόρημα χωρίς κάποιο κεντρικό, βαθύ μήνυμα, απλά για τη χαρά της γραφής, για να "περιγελάσει" κάποιες απόψεις και πεποιθήσεις και φυσικά για να ευχαριστήσει τους αναγνώστες. Από την άλλη δεν είμαι καλός στο να πιάνω το νόημα των βιβλίων.

Σε δύο σημεία χάνει η αφήγηση. Κάποιες φορές ο συγγραφέας καταφεύγει σε υπερβολική βωμολοχία, χωρίς αυτό να προσφέρει ιδιαίτερα στο βιβλίο. Το κύριο όμως είναι ότι κάποια σημεία του βιβλίου μοιάζουν ασύνδετα με το υπόλοιπο ενώ το τέλος είναι βιαστικό κι απότομο[1]. Μοιάζουν σαν προσχέδια που έμειναν αδούλευτα. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά ήταν για εμένα αρκετά ώστε να μειώσουν την ευχαρίστηση που πήρα διαβάζοντάς το και να με κάνουν διστακτικό να το συστήσω.

---

[1] Όπως και το τέλος του δικού μου κειμένου.

Γνώμη για βιβλίο.

Τζούλιαν Μπαρνς - Ένα κάποιο τέλος (Εκδόσεις Μεταίχμιο)

Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο παρουσιάζει περιστατικά της νεανικής ζωής του κεντρικού ήρωα, Τόνι Γουέμπστερ, όπως τα διηγείται ο ίδιος στα εξήντα του. Αναφέρονται στη φιλία του με τρεις συμμαθητές από το σχολείο και κυρίως με έναν από αυτούς, τον Έιντριαν Φιν, και την αποτυχημένη σχέση του με τη Βερόνικα Φορντ.

Οι αναμνήσεις του δεν είναι ακριβείς τόσο λόγω του περάσματος του χρόνου όσο και γιατί έχει απωθήσει κάποιες μη κολακευτικές γι' αυτόν πλευρές. Επίσης δεν γνωρίζει τις συνέπειες των πράξεών του ούτε πώς εξελίχθηκε η ζωή των υπολοίπων, με τους οποίους έχει πια ξεκόψει.

Στο δεύτερο μέρος, στα εξήντα του λαμβάνει χρήματα κι αντικείμενα από τη διαθήκη ενός προσώπου που σχετίζεται με τα περιστατικά. Αναζητώντας τα αίτια της παροχής  ανακαλύπτει τις συνέπειες της παλιάς ιστορίας κι αποκαλύπτει τις πτυχές της που έκρυβε.

Η πλοκή είναι εθιστική. Είναι επίσης πολύ ελκυστικό το τέχνασμα να παρουσιάζεται η ιστορία μέσα από τις ατελείς αναμνήσεις του Τόνι. Το τέλος είναι κάπως δακρύβρεχτο. Όμως αυτό εμφανίζεται μόλις στις τελευταίες 4 σελίδες και δεν μειώνει την αξία όσων προηγήθηκαν.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί απλή, όμορφη γλώσσα, χωρίς περιττές περιγραφές..

Όλο το βιβλίο περιστρέφεται γύρω από χαρακτήρες. Είναι όλοι αληθοφανείς και ενδιαφέροντες.

Μιας κι όλα τα μαθαίνουμε από τη διήγηση του Τόνι ο δικός του χαρακτήρας είναι αυτός που παρουσιάζεται με λεπτομέρεια. Δεν του αρέσουν οι περιπλοκές. Δέχεται τα πράγματα όπως έρχονται και όταν δυσκολεύουν δεν μπορεί να σκεφτεί διεξόδους και δεν παίρνει πρωτοβουλίες. Η πιθανή γνώμη των άλλων γι' αυτόν είναι ο παράγοντας που καθορίζει, ίσως υποσυνείδητα, τις πράξεις του. Είναι ανώριμος συναισθηματικά. Οι ερωτικές του σχέσεις, ακόμα κι όταν είναι μακροχρόνιες δεν είναι βαθειές και σβήνουν εύκολα. Επίσης, κόντρα σε όλες τις καταστάσεις, προσπαθεί επιπόλαια, χωρίς πραγματικό συναισθηματικό βάθος,  ν' αναθερμάνει σχέσεις. Παρουσιάζει μία εξωραϊσμένη εικόνα του εαυτού του τόσο στον ίδιο όσο και στους άλλους.

Η Βερόνικα είναι ένας συνηθισμένος, προσγειωμένος άνθρωπος. Είναι καλλιεργημένη, έξυπνη, συναισθηματική. Λέει αυτό που σκέφτεται και αντίθετα με τον Τόνι δεν διστάζει να δράσει με τον τρόπο που αυτή θεωρεί σωστό.

Τα ζητήματα με τα οποία ασχολείται το βιβλίο είναι:

• Η εξωραϊσμένη εικόνα για τον εαυτό μας και τη ζωή μας που παρουσιάζουμε και σ' εμάς και στους άλλους.
• Η μη πλήρης γνώση της αλήθειας και των συνεπειών των πράξεων μας. Παρόλ' αυτά με οδηγό τις ελλιπείς γνώσεις μας αποφασίζουμε για τις επόμενες πράξεις μας κι αξιολογούμε ανθρώπους και γεγονότα.
• Οι αναμνήσεις που ξεθωριάζουν με το πέρασμα του χρόνου.
• Η ευθύνη για γεγονότα κι ο τρόπος που επιμερίζεται στους εμπλεκόμενους.

Το βιβλίο έχει ήδη βραβευτεί με το Βραβείο Man Booker.  Δύο πολύ καλές κριτικές του:

• Guardian
• New York Times

Το συνιστώ σε όλους.